« أَوْ لَـمَسْتُمُ النِّسَآءَ ؛ یا زنان را لمس کردید»پرسیدم . فرمود : «مقصود، همبستر شدن است ؛ لیکن خداوند، عفیف است و عفّت را دوست دارد . لذا آن گونه که شما نام می برید، نام نبرده است» . [حلبی - از امام صادق علیه السلام درباره [مقصود] سخن خداوندـ عزّوجلّ ـ]

همه چیز در مورد ادبیّات دوره ی اوّل متوسّطه ـ راهنمایی

جمعه 87 آبان 10 , ساعت 12:4 صبح

1.واج:کوچک ترین واحد سخن است که تنها صوت دارد امّا معنا ندارد و در عین حال سبب تمایز معنایی می شود.به زبان دیگر صداهایی که سبب تمایز معنای دو واژه می گردند،واج نامیده می شوند.

مثال:جفت واژه های«سَر،سیر،سیر،سور،سار»تنها در یک واج با هم اختلاف دارند و به دلیل همان یک اختلاف،بین آن ها تمایز معنایی ایجاد شده است.

واج صورت ملفوظ(شکل تلفّظی)حروف است.

مثلاً:«ص،ث،س»که تلفّظ یکسان دارند(به عنوان مثال در کلمات:صور،ثور،سور)یک واج محسوب می شوند.

2.تکواژ:دومین واحد زبان است و از یک یا چند واج ساخته می شود.

(یک واج مانند: کسره ی اضافه،یای نکره.)

انواع تکواژ در نخستین دسته بندی

قاموسی(آزاد):کاربرد و معنای مستقل دارد:کتاب،پلنگ،گنجشک

دستوری(وابسته): کاربرد و معنای مستقل ندارد،این تکواژها به دو دسته تقسیم می شوند:

تکواژ وابسته ی اشتقاقی و تکواژ وابسته ی تصریفی(تکواژصرفی)

تکواژهای وابسته یا دستوری

معنای مستقل ندارند بلکه با اضافه شدن به کلمه ای،یا معنای جدید(کلمه ی جدید)می سازند که به آن تکواژ وابسته ی اشتقاقی می گوییم و یا باعث صرف واژه ی اصلی می شود؛در این صورت آن را تکواژ وابسته ی تصریفی می نامیم.

تکواژهای وابسته ی تصریفی عبارت اند از:

1)ها،ان(سنگ ها ـ مردان)

2)تر،ترین(بزرگ تر،بزرگ ترین)

3)یای نکره و وحدت

4)« بـِ »در مضارع التزامی و امر(بروم،بزن)

5)می (می روم،می رفتم)

6)تکواژهای ماضی ساز:ـ ید(رسید) د(پرورد) اد(افتاد)ت(شکافت) ست(توانست)

7)شناسه ها

8)آن(نشانه ی فعل سببی مثل خورانید)

9)آ(نشانه ی فعل دعایی:بادا)

10)« نـَ »(نشانه ی نفی:نرو)

تکواژ وابسته ی اشتقاقی(تکواژهای معناساز):

مثال:«چه»که با اضافه شدن به تکواژ«باغ»کلمه ای جدید یا بامعنـایی جدید می سازد:باغچه که از نظر معنایی با«باغ»متفاوت است.

برخی از تکواژها خود به تنهایی یک واژه اند:قلم،دفتر

3.واژه:سوّمین واحد زبان که از یک یا ترکیب چند تکواژ ساخته میشوند.مانند:گل،درخت،سبزه،درستکاری،سبزیکاری.

4.گروه:واحدی از زبان که از یک کلمه (واژه)یا بیشتر ساخته شود و در ساختمان جمله به کار رود.

توضیح گروه

اجزای تشکیل دهنده ی جمله«گروه»است؛یعنی جمله از یک یا چند گروه ساخته می شود.

5.جمله: (جمله ی ساده)

به واحدی از زبان گفته می شود که از یک یا چند گروه ساخته شده باشد و به دو قسمت نهاد و گزاره بخش پذیر باشد. جمله در ساختمان واحد بزرگ تر زبان یعنی جمله ی مستقل به کار می رود.

6.جمله ی مستقل:بزرگ ترین واحد سخن است که از یک یا چند جمله ی ساده درست می شود و خود جزئی از یک واحد بزرگ تر نیست.

تفاوت جمله و جمله ی مستقل

جمله جزئی از یک واحد بزرگ تر است امّا جمله ی مستقل چنین نیست.

جمله ی مستقل دو نوع است:

ساده:سخنی است که دارای دو بخش نهاد و گزاره است:(یک فعل دارد) ـ علی آمد.

مرکّب:آن است که لااقل یک جمله ی وابسته داشته باشد.مثال:کسانی به نتیجه رسیده اند که تلاش کرده اند.

منظور از جمله همیشه جمله ی ساده است.

هر گاه جمله جزئی از جمله ی مستقل مرکّب باشد آن را جمله ی ساده و اگر به تنهایی به کار رود آن را جمله ی مستقل ساده می گوییم.

اسم ساده و غیر ساده

پیش از این اسم را از لحاظ ساختمانی ساده یا مرکّب می دانستیم.امّا در دستور ساختاری اسم را به ساده و غیر ساده تقسیم می کنیم.

ساده:اسمی است که تنها از یک جزء(تکواژ)تشکیل شده باشد.

مانند:کتاب،قلم (تکواژ را در صفحات اوّل آموختیم.)